صادرات طیور یکی از بخش‌های مهم و رو به رشد صنعت دام و طیور در ایران به شمار می‌رود که می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و ارزآوری ایفا کند. با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای گوشت سفید، تخم‌مرغ و سایر محصولات طیور، کشورهایی مانند ایران که دارای ظرفیت‌های بالقوه تولید و زیرساخت‌های مناسب هستند، می‌توانند سهم قابل توجهی از بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را به دست آورند.
در این راستا، توجه به دسته‌بندی طیور و شناخت ظرفیت‌های داخلی در حوزه پرورش و عرضه انواع طیور می‌تواند مبنایی مهم برای توسعه صادرات باشد. با این حال، موفقیت در صادرات طیور مستلزم رعایت الزامات بهداشتی، استانداردهای فنی، بسته‌بندی اصولی، شناخت بازار هدف و برخورداری از گواهی‌های معتبر دامپزشکی و ذبح حلال است.
در این مقاله با بررسی کامل الزامات، چالش‌ها، فرصت‌ها و استراتژی‌های موفق در این زمینه، مسیر ورود به بازارهای صادراتی برای فعالان صنعت طیور ترسیم می‌شود.
الزامات و استانداردهای صادرات طیور
1) صادرات طیور و الزامات بهداشتی و قرنطینه ای
گواهی دامپزشکی بین المللی: تایید سلامت طیور یا محصولات طیور توسط سازمان دامپزشکی کشور مبداء.
عدم ابتلا به بیماری های واگیر: به ویژه بیماری هایی مثل آنفولانزای پرندگان، نیوکاسل، سالمونلا.
گواهی واکسیناسیون: سابقه واکسیناسیون طیور طبق پروتکل های بهداشتی معتبر.
2) الزامات بسته بندی و برچسب گذاری
استاندارد بسته بندی: استفاده از مواد بهداشتی و مقاوم در برابر رطوبت و شرایط حمل و نقل.
3) الزامات استاندارد کیفی و فنی
سطح کیفی محصول: در مورد گوشت باید فاقد آلودگی، لکه های خونی، بدون بوی نا مطبوع باشد.
4) الزامات کشور مقصد
کشور های عربی ممکن است ذبح حلال و گواهی حلال را الزامی بدانند و اتحادیه را الزامی بدانند و اتحادیه اروپا حساسیت زیادی به استفاده از آنتی بیوتیک ها و رشد دهنده ها دارد.
چالش ها و فرصت ها در بازار جهانی
فرصت های صادرات طیور
1) افزایش تقاضای جهانی برای گوشت سفید
گوشت مرغ و بوقلمون به دلیل قیمت مناسب تر و چربی کمتر نسبت به گوشت قرمز در بسیاری از کشورها محبوب تر شده اند.
2) بازار بزرگ کشورهای مسلمان برای طیور حلال
تولید طیور با ذبح اسلامی می تواند در بازار کشور های اسلامی جایگاه خوبی کسب کند و ایران با داشتن زیر ساخت های مذهبی و بهداشتی توان تامین بازار حلال را دارد.
3) نزدیکی جغرافیایی به بازارهای مصرف
کشورهایی مانند عراق، افغانستان، کشورهای حاشیه ی خلیج فارس و آسیای مرکزی از نظر جغرافیایی نزدیک ایران هستند و هزینه حمل و نقل پایین تری دارند.
چالش های صادرات طیور
1) تحریم ها و محدودیت های بانکی و ارزی
دشواری تبادل مالی با برخی کشورها به خصوص کشورهای غربی.
2) نبودن برند قوی و بازاریابی ایتالیایی
محصولات طیور ایران برند جهانی قوی ندارند و کمتر شناخته شده اند و رقبا مثل ترکیه تبلیغات گسترده و بسته بندی حرفه ای دارند.
3) مشکلات در حمل و نقل و لجستیک
زیر ساخت های ضعیف حمل و نقل سردخانه ای به خصوص برای طیور تازه یا منجمد.
هزینه های بالای حمل دریایی یا زمین برای مقاصد دورتر.
نقش بهداشت و گواهی های دامپزشکی در صادرات طیور
1) نقش بهداشت در صادرات طیور
الف) تضمین سلامت طیور
کنترل بیماری های مشترک بین انسان و حیوان مانند:
آنفولانزای پرندگان، نیوکاسل، سالمونلا و پیشگیری از انتقال بیماری به کشورهای مقصد.
ب) افزایش اعتماد خریداران خارجی
کشورهایی مثل اروپا و چین فقط محصولاتی را وارد می کند که در محیط های بهداشتی و کنترل شده باشند.
ج) ارتقا ارزش صادراتی محصول
رعایت استانداردهای بهداشتی استفاده نکردن از آنتی بیوتیک های ممنوعه باعث ورود محصول به بازارهای ممتاز با قیمت بالاتر می شود.
2) نقش گواهی دامپزشکی
الف) سندرمی سلامت و ایمنی
گواهی دامپزشکی بین المللی توسط سازمان دامپزشکی ایران صادر می شود و سلامت طیور یا فرآورده ها را تایید می کند.
ب) شرایط ورود به بازارهای جهانی
بدون گواهی دامپزشکی معتبر ترخیص کالا در گمرک های کشور مقصد امکان پذیر نیست.
ج) همراهی با سایر گواهی ها
گواهی دامپزشکی معمولا همراه است با گواهی حلال برای کشورهای اسلامی، گواهی مبداء و بارنامه حمل و نقل.
استراتژی های موفقیت در صادرات طیور و محصولات مرتبط
1) استراتژی های بازار و بازاریابی
الف) شناخت بازار هدف
تحلیل نیاز های قوانین واردات زائقه مصرف کننده و رقبا در کشور مقصد.
ب) تنوع در محصول
عرضه محصولات با ارزش افزوده مثل فیله مرغ، سوسیس و کالباس حلال و تخم مرغ با تاریخ مصرف دقیق.
ج) ساخت برند صادراتی
طراحی بسته بندی حرفه ای، لوگو و وبسایت چند زبانه و تبلیغات هدفمند طیور و ثبت برند در کشور مقصد.
2) استراتژی های تولید و کیفیت
الف) رعایت استانداردهای بین المللی
دریافت گواهی های حلال، گواهی دامپزشکی بین المللی.
ب) پرورش اصولی و بدون مصرف بی رویه ی دارو
کشورهای زیادی به مصرف آنتی بیوتیک حساس اند و بهره از روش های طبیعی تر برای تقویت سیستم ایمنی طیور استفاده می شود.
3) استراتژی های زنجیره تامین
الف) ایجاد زنجیره سرد کامل
از مزرعه تا بارگیری و تحویل در مقصد باید دمای مناسب حفظ شود مخصوصا برای محصولات تازه.
ب) قرارداد با حمل و نقل های تخصصی
همکاری با شرکت های حمل و نقل بین المللی که تجربه حمل مواد غذایی دارند.
تاثیر بسته بندی و حمل و نقل استاندارد در صادرات طیور
تاثیر بسته بندی استاندارد
الف) حفظ کیفیت و سلامت محصول
بسته بندی بهداشتی و مقاوم از آلودگی، نشت مایعات و تماس با هوا جلوگیری می کند به ویژه در گوشت منجمد یا تخم مرغ نوع بسته بندی به طول عمر و کیفیت محصول تاثیر مستقیم دارد.
ب) جلب اعتماد و افزایش فر
بسته بندی حرفه ای با اطلاعات کامل باعث اعتماد مصرف کننده خارجی می شود.
ج) امکان برندینگ و بازاریابی بهتر
بسته بندی زیبا و مقاوم کمک می کند که محصول در قفسه فروشگاه ها بهتر دیده شود و حس کیفیت بالا را منتقل کند.
2) تاثیر بر حمل و نقل استاندارد
الف) جلوگیری از تلفات طیور زنده
در صادرات طیور زنده استفاده از قفس های مخصوص، تهویه مناسب و آب رسانی ضروری است.
ب) کاهش ضایعات و خسارت های فیزیکی
استفاده از کانتینرهای یخچال دار، بسته بندی ضد ضربه و بارگیری اصولی از صدمه به محصول جلوگیری می کند.
ج) افزایش اعتبار صادرکننده
تحویل سالم و دقیق کالا در زمان مقدر و برند صادرکننده را تقویت می کند و موجب قراردادهای بلند مدت می شود.
بررسی بازارهای هدف برای صادرات طیور ایرانی
1) عراق
فرصت ها: بازار بزرگ واردات محصولات غذایی به ویژه مرغ و تخم مرغ و نزدیکی جغرافیایی و کاهش هزینه حمل و نقل.
چالش ها: رقابت شدید با ترکیه و برزیل و بعضی بی ثباتی های سیاسی و گمرک.
2) افغانستان
فرصت ها: نیاز بالا به واردات گوشت مرغ و تخم مرغ و روابط اقتصادی خوب با ایران.
چالش ها: مشکلات امنیتی در مسیر حمل و نقل، ظرفیت پایین نگهداری در برخی مناطق.
3) کشورهای حوزه ی خلیج فارس
فرصت ها: جمعیت مصرف کننده با درآمد بالا و علاقمند به گوشت و مرغ با کیفیت.
حساسیت به حلال بودن و کیفیت بالا که می تواند مزیت ایران باشد.
چالش ها: استاندارد های سخت گیرانه بهداشتی و گواهی ذبح اسلامی برای کشورهای عربیمثل کویت و امارات و رقابت جدی و سخت با تولیدکنندگان بین المللی مثل برزیل و فرانسه.
نتیجه‌گیری:
با توجه به پتانسیل بالای تولید طیور در ایران و نزدیکی جغرافیایی به بازارهای بزرگ منطقه‌ای همچون عراق، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس، صادرات طیور می‌تواند به یکی از مزیت‌های رقابتی کشور تبدیل شود. رعایت دقیق استانداردهای بهداشتی، بهره‌مندی از بسته‌بندی و حمل‌ونقل حرفه‌ای، دریافت گواهی‌های لازم از جمله گواهی دامپزشکی و حلال و همچنین تمرکز بر بازاریابی هدفمند و برند‌سازی صادراتی، از عوامل کلیدی برای موفقیت در این مسیر هستند.
با برنامه‌ریزی صحیح، به‌روزرسانی فرایندهای تولید و صادرات، و همچنین توجه ویژه به زیرساخت‌های لازم برای خرید و فروش طیور زنده، ایران می‌تواند جایگاه قابل قبولی در بازار جهانی طیور به‌دست آورد و به صادرات پایدار و سودآور در این حوزه دست یابد.
